Συστημική

Αρχική / Σχετικά / Συστημική

Tο “συστημική” βγαίνει από το «σύστημα».

Ως σύστημα ορίζουμε “ένα σύμπλεγμα αλληλοεπηρεαζόμενων και αλληλοεξαρτώμενων μεταξύ τους στοιχείων. Μια αλλαγή σε κάποιο στοιχείο του συστήματος επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σύστημα.”

Μπορούμε να δούμε ως σύστημα ένα άτομο, μια οικογένεια, μια θεραπευτική ή εργασιακή ομάδα, τα μέλη μιας σχολικής τάξης , μιας επιχείρησης, μιας κοινότητας.

Μιλώντας βεβαίως για έμβια (ζωντανά) συστήματα , λέμε ότι ένα σύστημα οργανώνει τη δράση του υπακούοντας σε μια λογική δική του και ότι αυτή η λογική δεν μπορεί να επηρεαστεί εμπρόθετα από έξω.

Κάθε έμβιο σύστημα είναι αυτόνομο, έχει τη δική του δομή και τα στοιχεία που χρειάζεται και για την σταθερότητα και για την αλλαγή. Παράλληλα, όμως, είναι εξαρτώμενο και από το περιβάλλον του μέσω της ιδιαίτερης σχέσης που έχει με αυτό.

Επομένως, οι σκέψεις, η δράση, οι πεποιθήσεις και οι αξίες κάθε ανθρώπου διαμορφώνονται στα πλαίσια των συστημάτων με τα οποία αλληλεπιδρά. Ανάμεσα στη δική μας δομημένη πολυπλοκότητα και στην ακανόνιστη πολυπλοκότητα του περιβάλλοντος υπάρχει μια σχέση διάδρασης. Ο καθένας μας καθορίζει τι θα αντιληφθεί ως πληροφορία, τι εξήγηση θα δώσει και τι θα κάνει σε σχέση με ένα εξωτερικό ερέθισμα που προέρχεται από ένα άλλο σύστημα. Έχει τη δική του κατασκευή της πραγματικότητας (αυτοκατασκευή). Το τι θα συμβεί δεν μπορεί να το προκαθορίσει. Καθώς δρα όμως συναντά άλλες κοσμοκατασκευές από τις οποίες εξαρτάται και επηρεάζεται μέσω σχέσεων.

Τα συστήματα δεν υπάρχουν πραγματικά. Εμείς επιλέγουμε κάθε φορά τα όρια, το μέσα και το έξω του συστήματος που παρατηρούμε, περιγράφουμε ή αξιολογούμε. Γι’ αυτό και στη θεραπευτική ή συμβουλευτική διαδικασία εξαρτάται από τον σκοπό μας τι θα θεωρήσουμε σύστημα, τι περιβάλλον του. Για παράδειγμα, μπορεί σε μια περίπτωση να είναι χρήσιμο να εστιάσουμε στην οικογένεια ως σύστημα, ενώ στην άλλη στο ζευγάρι ή στους άνδρες της οικογένειας.

Η συστημική θεωρία θέτει ερωτήματα του τύπου:

• Πως οι άνθρωποι κατασκευάζουν από κοινού, μέσα στα κοινωνικά συστήματα στα οποία ανήκουν, την πραγματικότητα τους;
• Ποια είναι τα δεδομένα στα οποία βασίζονται η σκέψη και τα βιώματα τους;

Εν κατακλείδι, η συστημική οπτική παρατηρεί και εξετάζει πολύπλοκες συνάφειες (σχέσεις ανάμεσα στο μέσα και το έξω ενός συστήματος) και κυκλικές διαδράσεις (αλληλεπιδράσεις μέσω δράσης).

Η συστημική θεραπεία και συμβουλευτική απορρέουν από τις νεώτερες φιλοσοφικές απόψεις και από τις πιο πρόσφατες διαπιστώσεις των θετικών επιστημών και παράλληλα αγκαλιάζουν με την ευρύτητά τους πολλές θεωρητικές θέσεις και μεθόδους παλιότερων και νεώτερων ψυχοθεραπευτικών σχολών.

Δεν υπάρχει «Η» μια και μοναδική συστημική θεραπεία. Πρόκειται για έναν γενικό όρο, ο οποίος περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό μοντέλων. Κάθε ένα από τα μοντέλα αυτά συνέβαλε στην εξέλιξη της σύγχρονης συστημικής θεραπείας και συμβουλευτικής. Για τον συστημικό θεραπευτή σήμερα τα μοντέλα αυτά  αποτελούν σημείο αναφοράς και πεδίο ανάπτυξης της πρακτικής και των ικανοτήτων του.

Στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια όλο και περισσότεροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας επηρεάζονται από τη συστημική σκέψη και πρακτική. Πολλοί την υιοθετούν ως κύριο τρόπο δουλειά τους.

Οι συστημικοί θεραπευτές έχουν συλλόγους, ομοσπονδία και συνεργάζονται με ομοσπονδίες και ινστιτούτα εκτός Ελλάδας.

Στη Θεσσαλονίκη υπάρχει η Συστημική Εταιρία Βορείου Ελλάδας

Η συστημική ψυχοθεραπευτική ή συμβουλευτική διαδικασία, οργανώνεται με σκοπό:

• τη διάλυση των συνθηκών που ο πελάτης βλέπει ως προβλήματα
• τον επιθυμητό για τον ίδιο μετασχηματισμό των σχέσεών του
• την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του για την πραγματοποίηση του επιθυμητού στόχου.

Για να επιτύχει τον σκοπό αυτό, δε χρειάζεται να έχει ο θεραπευτής τη θέση αυτού που «ξέρει καλύτερα» ή να έχει το σωστό «πατρόν» για την περίπτωση. Δε πιστεύω ακόμη ότι ο θεραπευτής αλλάζει κάποιον. Η αλλαγή συμβαίνει κυρίως λόγω της ανάπτυξης νέων σημασιών, νέου νοήματος μέσα από τον διάλογο. Στο πλαίσιο της συστημικής θεραπείας χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές, προκειμένου να διευκολυνθεί ο διάλογος, να ειδωθεί το πρόβλημα από μια νέα οπτική γωνία και να προκύψουν νέες δυνατότητες.

Προτεινόμενη σχετική Ελληνική βιβλιογραφία

Το περιοδικό Μετάλογος είναι το πρώτο ελληνικό συστημικό περιοδικό. Περιλαμβάνει εξαιρετικά άρθρα Ελλήνων συγγραφέων ή ξένων σε μετάφραση. Κυκλοφορεί από το 2002 (δύο τεύχη κατ’ έτος) . Από τον Ιούνιο του 2013 το περιοδικό Μετάλογος είναι πλέον ηλεκτρονικό:
http://metalogos-systemic-therapy-journal.gr

Schlippe, A. v. & Schweitzer, J. (2008). Εγχειρίδιο της Συστημικής Θεραπείας και Συμβουλευτικής, μτφρ. Έφη Μοτάκη, επιμέλεια Βιργινία Ιωαννίδου, Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Watzlawick, P., Beavin Bavelas, J., Jackson, D. (2005). Ανθρώπινη επικοινωνία και οι επιδράσεις της στη συμπεριφορά. Τα πρότυπα, οι παθολογίες και τα παράδοξα, μτφρ. Άσπα Γολέμη, επιμέλεια Κάτια Χαραλαμπάκη, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Willke, H. (1996). Εισαγωγή στη συστημική θεωρία, μτφρ. Νίκος Λίβος, Αθήνα: Κριτική.

Maturana, H. & Varela, F. (1992). Το δέντρο της γνώσης. Οι βιολογικές ρίζες της ανθρώπινης νόησης, μτφρ. Σπύρος Μανουσέλης, Αθήνα: Κάτοπτρο.

Ιωαννίδου, Β. (2012). Η τέχνη της συντροφικής ζωής. Μια Συστημική Προσέγγιση, Αθήνα: Γνώση.

Boscolo, L., Cecchin, G., Hoffman, L. & Penn, P. (2007). Η συστημική οικογενειακή θεραπεία του Μιλάνου. Συζητήσεις για τη θεωρία και την πρακτική, μτφρ. Ανδρέας Τσάφος – Ελένη Σαμαρά, επιμέλεια Βιολέτα Καφταντζή, Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Bruner, J. (1997). Πράξεις νοήματος, μτφρ. Ήβη Ρόκου, Γιώργος Καλομοίρης, επιμέλεια Αλέξης Ζώτος, Ιωάννα Χατζηνικολή, Μανώλης Τσαγκαράκης, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Cecchin, G., Lane, G. & Ray, W.A. (2009). Ασέβεια. Μια στρατηγική επιβίωσης για θεραπευτές, μτφρ. Ελένη Σαμαρά, επιμέλεια Βιολέτα Καφταντζή, Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Elkaim, M. (1996). Αν μ’ αγαπάς, μη μ’ αγαπάς, μτφρ. Νίκος Χρηστάκης, Αθήνα: Κέδρος.

Hoffman, L. (2006). Οικογενειακή θεραπεία. Μια προσωπική ιστορία, μτφρ. Κατερίνα Γαμβρουλά – Ελένη Σαμαρά, επιμέλεια Βιολέτα Καφταντζή, Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Hoffman, L. (2012). Τα θεμέλια της οικογενειακής θεραπείας. Ένα εννοιολογικό πλαίσιο για την αλλαγή στα ανθρώπινα συστήματα, μτφρ. Ελένη Σαμαρά – Κατερίνα Γαμβρουλά, επιμέλεια Βιολέτα Καφταντζή, Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Κuhn, Τ. (1981). Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων, μτφρ. Γ. Γεωργακόπουλος, Β. Κάλφας, επιμέλεια Β. Κάλφας, Αθήνα: Σύγχρονα Θέματα.

Lehmann, P. (2008). Βγαίνοντας από τα ψυχοφάρμακα, μτφρ. Άννα Εμμανουηλίδου, Θεσσαλονίκη: Νησίδες.

McGoldrick, M. & Gerson, R. (1999). Το Γενεόγραμμα. Εργαλείο αξιολόγησης για την οικογένεια, μτφρ. Άγγελος Νίκας – Καίτη Νικολάου, Αθήνα: Κέδρος.

Schweitzer, J. & Schumacher, B. (2006). Ψυχιατρική με αρχή, μέση και τέλος. Δρόμοι εξόδου από τη χρονιότητα, μτφρ. Άννα Εμμανουηλίδου, Θεσσαλονίκη: Νησίδες.

Angel, S. & Angel, P. (2010). Οι τοξικοεξαρτημένοι και οι οικογένειές τους. Μια συστημική προσέγγιση, μτφρ. Απόστολος Βερβερίδης – Δώρα Σιζοπούλου, επιμέλεια Βιολέτα Καφταντζή, Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Vygotsky, L.S. (1997). Νους στην κοινωνία. Η ανάπτυξη των ανώτερων ψυχολογικών διαδικασιών, μτφρ. Άννα Μπίμπου, Στέλλα Βοσνιάδου, επιμέλεια Στέλλα Βοσνιάδου, Αθήνα: Gutenberg.

Wittgenstein, L. (1978). Tractatus Iogico–philosophicus, μτφρ. Θανάσης Κιτσόπουλος, επιμέλεια Ζήσιμος Λορεντζάτος, Αθήνα: Παπαζήση.

Wittgenstein, L. (1977). Φιλοσοφικές έρευνες, μτφρ. Παύλος Xριστοδουλίδης, Αθήνα: Παπαζήση.

Γεωργίου, Θ. (2003). Η φιλοσοφία ως συστημική θεωρία. Δοκίμια για τον Niklas Luhmann, Αθήνα: Σάκκουλας.

Foucault, M. (2004). Η ιστορία της τρέλας, μτφρ Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, Αθήνα: Ηριδανός.

Foucault, M. (1993). Ιστορία της σεξουαλικότητας. Η μέριμνα για τον εαυτό μας, μτφρ Γιάννης Κρητικός, Αθήνα: Κέδρος-Ράππα.

Foucault, M. (1987). Η αρχαιολογία της γνώσης, μτφρ Κωστής Παπαγιώργης, Αθήνα: Εξάντας.

Foucault, M. (1989). Επιτήρηση και τιμωρία. Η γέννηση της φυλακής, μτφρ Καίτη Χατζηδήμου, Ιουλιέττα Ράλλη, Αθήνα: Κέδρος-Ράππα.

Niklas Luhmann ( 1995). Θεωρία των κοινωνικών συστημάτων, Αθήνα- Κομοτηνή : Σάκκουλα